Хараат бус хэвлэл мэдээлэл
“Чєлєєтэй бєгєєд шударга байх
нь” /Тvр хэвлэлийн цэц, Сонгууль сурвалжлах ёс зvйн зарчим/
2004 он
Доктор, профессор Д.Зvмбэрэллхам
Сонгуулийн vеэр
сэтгvvлчдийн баримтлах зарчим, тvvний хэрэгцээ шаардлага
Юуны ємнє олон нийтийг
мэдээллийн єсгєлєн гэдэг нийгмийн гамшигт автуулахгvйн тулд
ардчилалын ололтыг бататган бэхжvvлэхийн тулд, мэдээллийн
эрх чєлєє дэлгэрсэн цагдан хяналтаас чєлєєтэй, хvмvvний тєлєє
нийгмийг цогцлоон байгуулахын тулд эрсдэлд vл шантарч, бэрхшээлд
vл мохож ард тvмнийхээ итгэл, сэтгэлийн гал болон бадарч явдаг
сэтгvvлч та бvхэнд vйл хэргийн тань vр шимийг хvртэгч олон
нийтийн тєлєєллийн хувьд энэ завшааныг ашиглан талархал илэрхийлж
байна.
Мэдээллийн эрх чєлєєгvйгээр
ардчилал оршин тогтнодоггvй бєгєєд энэ хоёр ойлголт бие биенээ
нєхцєлдvvлэн нэгэн цуллаг vнэт зvйл болж нийгэмд vйлчилдэг
гарцаагvй vнэнийг хvн тєрєлхтєн єєрийнхєє урт удаан тvvхэн
хєгжлийн туршлагаар нэгэнт нотолж тогтоосон билээ. Ийм учраас
манай ардчилалын хувь заяа сэтгvvлчид та бvхний гарт байгаа
гэж хэлэх бvрэн vндэстэй. Гагцхvv энэ их итгэл найдвар, эрх
хэмжээ, vvрэг хариуцлагыг мэргэжлийн єндєр тvвшинд, дээд зэргийн
соёл, ёс зvйтэй эдэлж хэрэгжvvлэх эсэхээс ихээхэн зvйл шалтгаалах
болж байна.
Єнєєдєр Монгол оронд та
бvхний хvчин чармайлтын vр дvнд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл,
тvvний тєрєл, хэлбэр боломжийн хэмжээнд єргєжиж, vйл ажиллагаа
нь тєрєлжин тєлєвших шинжийг нэгэнт олжээ. Энэ бол ардчилал
тогтсоны дараах эхний vе шатны vр дvн болов уу гэж vзмээр
байгаа юм. Одоо хоёр дахь нэн чухал vе шат бол буй болсон
энэ хєрс суурин дээрээ мэргэжлийн сэтгvvл зvйг жинхэнэ ардчилсан,
шударга, чєлєєтэй нийгмийн жишгээр хєгжvvлэх vйл явц эхлээд
байгаа гэж миний хувьд ойлгож явдаг юм. Єнєєдрийн та бvхэнд
хийж байгаа мэдээлэл маань ч мєн vvнтэй холбоотой.
Монгол Улсын Их Хурлын
ээлжит сонгууль явагдахад цєєхєн сар vлдэж, энэ томоохон улс
тєрийн арга хэмжээний марафон гараагаа албан бусаар бараг
эхэлчихээд байгаа vед бидний хурал болж байна. Чухам энэ vйл
явцад сэтгvvлчид мэргэжлийн зvгээс ямар арга хэлбэрийг баримтлах
вэ гэдэг бол мэдээллийн дайчдын стратеги, тактикийн асуудал.
Харин сонгуулийн сурталчилгааны мэдээллийн vйл ажиллагааг
хууль ёсны талаасаа аль болох эрсдэл, зєрчил багатай явуулах
тухай асуудал єнєєдрийн ярилцлагын сэдэв болохоос аргагvй
байна. Учир нь...
Манай сонгуулийн арга хэмжээний
хэлбэр, сонгогчдын vнэлэмж сонгуулиас сонгуульд сайжран тєлєвшиж
байгаа нь бодитой зvйл бєгєєд цаашид ч энэ хандлага vргэлжилэх
нь мэдээж. Иймээс тухайн сонгуульд идэвхитэй, ухаалаг оролцох
бололцоог сонгогчдод олгох нэн чухал хариуцлага хvлээсэн сэтгvvлчид
мєн энэ чиг хандлагыг мэдэрч ємнєх эрсдэл, алдаагаа давтахгvй,
мєн л єєрийн vйл ажиллагааны арга хэлбэрээ улам боловсронгуй
болгох зорилтыг ємнєє тавьж шийдвэрлэхээс єєр аргагvй юм.
Энэ удаагийн сонгууль ємнєх жилvvдийн сонгууль биш, сонсогчид
ч мєн адил гэж тооцож тэдний эрэлт хэрэгцээг зєв vнэлж ажиллах
нь чухал болов уу.
Ардчилсан нийгмийн гол
мєн чанар бол ард тvмэн єєрсдийнхєє тєлєєллєєр дамжуулан тєр
барих явдал юм. Єєрсдийнх нь ашиг сонирхолыг тууштай хамгаалж
чадах улс тєрийн хvчин, хувь хvнийг сонгож тєлєєлvvлэн тєрийн
эрх бариулах гэдэг бол бид бvхний хувьд ихээхэн хариуцлагатай
бєгєєд хэрсvv, ухаалаг хандах ёстой амин чухал асуудал. Оновчтой
мэргэн сонголт бол улс орны хєгжил дэвшлийн тvлхvvр юм. Ард
тvмэн сонгуулийн єрєєсгєл сурталчилгаанд гэнэ алдахгvй, хууртан
тєєрєгдєхгvй байж, голч ноён нуруутай сонголт хийх асуудал
тэд бодитой, тэнцвэртэй мэдээллээр хангалттай хангагдаж чадах
эсэхээс шууд хамаарна.
Иймээс сэтгvvлч та бvхэн
сонгуулийн vед улс орныхоо ирээдvйн хєгжлийн хувь заяаны тєлєє,
нийт иргэдийн оновчтой сонголтын тєлєє ихээхэн том vvрэг хариуцлага
хvлээдэг хvмvvс. Энэ бол нийгмийн ашиг сонирхол, эрэлт хэрэгцээ
юм. Нєгєє талаас энэхvv vvргээ гvйцэтгэхдээ мэргэжилдээ vнэнч
байж сэтгvvл зvйн ёс зарчмыг баримтлах, хvнлэг байж хvний
нэр тєр, алдар хvндийг гутаан доромжлохгvй байх, хууль ёсыг
чанд сахиж ажиллахад онцгой анхаарах хэрэгтэй юм. Энэ бол
мэдээлэлд єртєж байгаа хvмvvсийн ч, сэтгvvлчдийн ч эрсдэлээс
хамгаалагдах, аюулгvй байдлын нэгдмэл ашиг сонирхол юм.
Хvний эрхийн Билл гэж нэрлэгддэг
“Хvний эрхийн тvгээмэл тунхаглал”, “Иргэний болон улс тєрийн
эрхийн олон улсын Пакт”-ын хоёулангийнх нь 19-р зvйлд хэвлэл
мэдээллийн эрх чєлєєний тухай гайхамшигтай заалтууд байдгийг
бид маш сайн мэддэг. Харин дурдсан Пактын 19-р зvйлийн 3 дахь
хэсэгт “... дурдсан эрхийг эдлэх нь онцгой vvрэг, хариуцлагыг
ногдуулна. Энэ нь гагцхvv хуулиар тогтоосон зарим хязгаарлалттай
холбоотой бєгєєд тэдгээр нь: а.Бусдын эрх, алдар хvндийг хvндэтгэх,
б. vндэсний аюулгvй байдал, нийгмийн хэв журам, хvн амын эрvvл
мэнд буюу ёс суртахууныг хамгаалахад зайлшгvй шаардлагатай
байна” гэж заасныг бид эрх тvгээсэн хэм хэмжээтэй ав адилхан
анхаарч, vvнийг хэвлэл мэдээллийн эрх чєлєє гэдэг ойлголтын
салшгvй хэсэг нь гэдгийг ямагт санаж, олон улсын гэрээгээр
хvлээсэн энэ vvргээ хэлбэрэлтгvй биелvvлэх ёстой.
Ийм учраас энэ удаагийн
Улсын Их Хурлын сонгуулийн сурталчилгаанд сэтгvvлчид хэрхэн
оролцох талаар нэгдсэн зарчимтай, тvvнийгээ барьж ажиллах
зохион байгуулалт, vйл ажиллагааны тодорхой бvтэц тогтолцоотой
оролцох нь нийгмийн эрх ашигт ч, та бvхний эрх ашигт ч, сэтгvvлчдэд
учирч болох аюул, эрсдлийг багасгахад ч тустай байх болов
уу гэсэн саналыг дэвшvvлж байна. Энэхvv зарчим нь vндсэндээ
хууль ёсыг зєрчихгvй байх, хvний эрх, нэр тєр, алдар хvндийг
дээдлэх, улс орныхоо аюулгvй байдал, нийтлэг эрх ашгийг эрхэмлэх,
сэтгvvлчдийн олон улсын хэмжээнд хvлээн зєвшєєрєгдсєн ёс зvйн
хэм хэмжээг сахих, мэдээллийг тэнцвэртэй, бодитой, шуурхай
тvгээх хариуцлагыг хvлээхэд чиглэгдэх болов уу. Харин маргаан
vvссэн vед сэтгvvлчдийн олонхи хvлээн зєвшєєрсєн тэр зарчмуудыг
баримтлан уг маргааныг шийдвэрлэх тvр хэсэг Сэтгvvлчдийн нэгдсэн
эвлэлийн дэргэд ажиллах нь дээрхи зарчмуудын хэрэгжилтийг
хангахад хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байгаагаа та бvхэнд
толилуулж байна.
|
