2006/01/04
Хуульчдын уулзалт: “Мэдээлэл авах боломж т?в?гтэй хэвээр байгаа”
ЗХУ задрахаас ?мн? хvн амын 87 хувь нь ХМХ-д итгэдэг байсан бол энэ vзvvлэлт ?н?? vед 17 хувь болж буурсан. Нийгэм ийм сэтгэхvйтэй байхад сэтгvvлчдийг хамгаалах их тvвэгтэй болж байна. Мэргэжлийн ёс зvйгээ з?рчс?н сэтгvvлчдийг хамгаалахдаа бид тухайн нэг бие хvнийг бус хэвлэлийн эрх ч?л??г хамгаалах vvднээс тvvнийг ?мг??лж байгаагаа шvvхэд тайлбарладаг гэж ОХУ-ын хуульч Галина Арапова 2005 оны 12 дугаар сарын 22-нд “Глоб Интернэшнл” ТББ-аас зохион байгуулсан хуульчдын уулзалтын vеэр мэдэгджээ.
“Глоб Интернэшнл” ТББ 10 дугаар сараас “Yзэл бодлоо илэрхийлэх эрх ч?л??ний з?рчилд мониторинг хийх” т?с?л хэрэгжvvлж эхэлсэн билээ. Энэ т?слийн хvрээнд улс даяар сэтгvvлчийн эрхийн з?рчилд мониторинг хийх сvлжээ байгуулах б?г??д бvсийн зохицуулагчдад сургалт явуулах зорилгоор ОХУ-ын ОНМХ-ийн эрхийг хамгаалах т?вийн захирал, хуульч Галина Арапова Юрьевнаг “Глоб Интернэшнл” ТББ Монголд урьж авчирсан юм. Тэрээр хэвлэл мэдээллийн салбарт 10 жил ажилласан туршлагатай хуульч юм.
Хуучин з?вл?лтийн бvрэлдэхvvнд байсан улс орон болон Монголын хэвлэл мэдээллийн салбарт ижилхэн бэрхшээл тулгарч байгааг хуульч Г.Арапова уулзалтын vеэр цохон тэмдэглэв. ОХУ-д гарч байгаа сэтгvvлчийн эрхийн з?рчлийн талаарх тvvний сонирхолтой яриаг дор сийрvvлбэл:
“Энэ нь мэдээлэл олж авах, тvгээх эрхийг хяхан боогдуулсан з?рчлvvд юм. Мэдээлэл олж авах эрхийг хангасан хууль байдаггvй болохоор ийм з?рчлийн тоо жил ирэх тусам нэмэгдсээр байна. Ялангуяа В.Путин т?рийн эрхэнд гарч, ОХУ-ын бvх мужийн захирагчаар хуучин ТТГ-т ажиллаж байсан хvмvvсийг томилсноос хойш vнэн бодит мэдээлэл авахад их тvвэгтэй болсон. Беслан, Курск шумбагч х?л?г онгоц, Чеченьд чухам юу болсон тухай vнэн бодит мэдээлэл байхгvй. Хэдийгээр сэтгvvлчид vнэн бодит мэдээлэл хvргэхгvй байгаа ч бид хэвлэлийн эрх ч?л??г хамгаалсаар байгаа.
Манай хоёр улсад итгэмжлэх vнэмлэхтэй холбоотой з?рчил их гарч байгаа нь ажиглагдлаа. Энэ vнэмлэхийг давхар шvvлтvvр мэт хvмvvс ойлгодог. ??р??р хэлбэл итгэмжлэх vнэмлэхгvй бол уг хэвлэлийн бага хуралд оролцох боломжгvй гэж зарим хvмvvс ташаа ойлгодог байна. Тэгвэл тухайн байгууллага итгэмжлэх vнэмлэхийн тоогоор сэтгvvлчдэд тусгай суудал бэлдэж, хэвлэлийн бага хурал болох тухай урьдаас мэдээлэх хэрэгтэй. Харин бусад сэтгvvлчид ийм vнэмлэхгvй байсан ч тухайн хэвлэлийн бага хуралд оролцох эрхтэй байдаг.
?мн? нь сэтгvvлчдийн биед халдсан з?рчил их гардаг байсан бол ?н?? vед сэтгvvлчдэд сэтгэл санааны дарамт vзvvлэх, сонины редакцийн компьютерт нэвтрэн мэдээллийн санг vгvй хийх, татвар, галын гэх мэт олон шалгалт хийх зэрэг шинэ хэлбэрийн дарамт бий болсон. Энэ з?рчил сэтгvvлчийн мэргэжилтэй холбоотой эсэхийг тогтооход их хэцvv байдаг. Сэтгvvлчийн мэргэжил дэлхийд хамгийн аюултай хоёр дахь мэргэжлийн тоонд ордог. ?нг?рс?н жил дэлхийн хэмжээнд 160 орчим сэтгvvлч бусдын гарт амь vрэгдсэнээс 30 нь Оросын сэтгvvлч байжээ. Т?р захиргааны албан тушаалтнууд тэдгээр сэтгvvлчид мэргэжлийн vйл ажиллагааны улмаас амь vрэгдсэнийг хvлээн з?вш??рд?ггvй.
Yvнээс гадна сvvлийн vед ОХУ-д нэр т?р гутаасан, гvтгэлэг, доромжлолтой холбоотой нэхэмжлэл, хэрэг их гаргах болсон. Жилд дунджаар 4000-6000 нэр т?р?? сэргээлгэх нэхэмжлэл гарснаас 60 хувь нь сэтгvvлчидтэй холбоотой байдаг. Ардчилал х?гжс?н оронд гvтгэлэг, доромжлолын тухай зvйл ангийг эрvvгийн хуулиас авч хаяж байгаа бол манайд эсрэгээр vvнтэй холбоотой заалтыг нэмсээр байгаа. Дээд шvvхийн бvгд хурлаар нэр т?р?? сэргээлгэх хэргийг хэрхэн шийдэх тухай шийдвэр гаргасан. Yvнд: хариуцагчид хэрээс хэтэрсэн т?лб?р тавихгvй байх, улс т?рчдийг шvvмжлэлд тэвчээртэй хандахыг з?вл?жээ.
??р нэг том з?рчил бол оюуны ?мчтэй холбоотой з?рчил юм. Гэрэл зургийг эх хувьтай нь харьцуулаад оюуны ?мч хулгайлсныг хялбархан тогтоож болно. Харин бичсэн зvйлээс оюуны ?мч хулгайлсныг илрvvлэхэд т?в?гтэй. Жишээ нь: сэтгvvлч буйдан дээрээ сууж байгаад тухайн нийтлэлийг интернэтээс уншаад, ??рийн ойлгосноор бичээд дор нь нэрээ тавьсан байхад зохиогчийн эрх з?рчс?нийг тогтоох хэцvv”.
Уг уулзалтад оролцсон ?мг??л?гч Э.Болорчулуун сvvлийн зургаан жилд Монголын хэвлэл мэдээллийн салбарт гарсан ??рчл?лтийн талаар ярьсан юм. Монголын эрvvгийн хуулинд сэтгvvлчийн мэргэжлийн vйл ажиллагаанд саад болсон тохиолдолд vvнийг гэмт хэрэг гэж vзэх заалт оруулсан. Эрvvгийн хуулийн бусдыг гvтгэх гэсэн заалтаар сэтгvvлч эрvvгийн хариуцлага хvлээсэн тохиолдлууд ч гарсан, м?н нэг сониныг хаасан хэргээр давж заалдан заргаа авсан тохиолдол ч гарсан. “Глоб Интернэшнл” ТББ-аас сэтгvvлчдэд эрх зvйн туслалцаа vзvvлэх чиглэлээр т?с?л хэрэгжvvлж байгаа нь маш чухал, vр ?г??жтэй зvйл байгаа. Монголын сэтгvvлчдэд тулгарч байгаа нэг бэрхшээл бол тэд мэдээллийн эх сурвалжаа хэрхэн хамгаалахаа мэдэхгvй, н?г??тэйгvvр мэдээлэл олж авах боломж тvвэгтэй хэвээр байгааг тэрбээр онцлон ярив.
Хуульчдын энэ уулзалтад “Сувд” хууль зvйн товчооны хуульч Э.Болорчулуун, Монголын ?мг??л?гчдийн холбооны тэргvvн Б.Пvрэвням, “?дрийн сонин”-ы хуульч Л.Сарангуа, Улсын Ер?нхий Прокурорын дэргэдэх М?рд?н байцаах албаны дарга Галдаа, Монгол улсын шvvхийн ерөнхий зөвлөлийн мэргэжилтэн Р. Мэндсайхан, м?н “Глоб Интернэшнл”ТББ-ын тэргvvн Х.Наранжаргал, хуульч Д.М?нхбvрэн, сvлжээний зохицуулагч Ч.Ер??лсvрэн, вэб редактор-сэтгvvлч Г.Нарангарав нар оролцов.
|
